Cieszy.pl
Po ostrawskiej hucie Liberty, Třinecké železárny jest drugim przedsiębiorstwem w regionie morawsko-śląskim, które znalazło się na celowniku ekologów z powodu ogólnego zanieczyszczenia powietrza i środowiska. Był czas, kiedy Werk, jak nazywana jest tutejsza huta, naprawdę “śmierdział”, a ekshalacje z wielkich pieców i kominów pokrywały miasto żółtym pyłem. Na szczęście to już przeszłość, ale Huta Trzyniec nadal znajduje się na liście firm, które produkują i emitują do powietrza pyły, toksyczne emisje i gazy cieplarniane.
Ile zanieczyszczeń produkuje huta, ile emituje do powietrza lub wody? Co zakład robi, aby zminimalizować emisję niebezpiecznych substancji, które dostają się do powietrza i jaki jest ich wpływ na zdrowie ludzi?
Każda ze stron widzi to inaczej. Firma twierdzi, że robi jeszcze więcej, aby ograniczyć szkodliwe emisje, niż wymaga tego prawo i przepisy, podczas gdy eksperci ds. powietrza i lekarze mówią o złej jakości powietrza w Trzyńcu i szkodliwym wpływie zanieczyszczeń powietrza na zdrowie ludzi. A ekolodzy biją firmę jak tylko mogą.
Opierają się na danych, które sama firma zgłasza do Zintegrowanego Rejestru Zanieczyszczeń (IRZ). Wynika z niego, że Třinecké železárny zajmuje pierwsze miejsce, a w niektórych przypadkach nawet pierwsze, w tabelach przedsiębiorstw przemysłowych w poszczególnych kategoriach według rodzaju emisji.
Według rankingów opracowywanych co roku przez ludzi ze stowarzyszenia ekologicznego Arnika, za rok 2021 czołowe miejsce należy do huty Trinecké w rankingu największych producentów reprotoksycznego tlenku węgla i dioksyn, które emitowała do powietrza lub przekazywała w odpadach i ściekach. Firma znajduje się również w pierwszej dziesiątce firm, które emitują najwięcej gazów cieplarnianych oraz gazów powodujących kwaśne deszcze, cząstki pyłu (PM10), trwałe zanieczyszczenia organiczne (POP). Spółka córka třineckiego przedsiębiorstwa, Energetika Třinec, zajmuje 5 miejsce w tabeli producentów największej ilości substancji niebezpiecznych dla organizmów wodnych.
Czerwona szmata dla ekologa
Dlatego firma, która w mikroregionie třineckim zatrudnia prawie dziesięć tysięcy osób, jest cierniem w boku ekologów.
Huta Třinec nadal emituje do powietrza dużą ilość cząstek pyłu, pomimo tego, że firma zmniejszyła ich ilość w porównaniu z 2004 rokiem (początek raportowania do IRZ) około piętnastokrotnie i w 2021 roku będzie emitować około jednej czwartej tego, co emitowała huta Liberty Ostrava – powiedział Jindřich Petrlík, kierownik Programu Substancji Toksycznych i Odpadów w firmie Arnika.
Firm przemysłowych broni natomiast gubernator województwa morawsko-śląskiego Ivo Vondrák, który twierdzi, że w ostatnich latach sytuacja bardzo się zmieniła na lepsze. “Jakość powietrza w regionie poprawia się z roku na rok, a powierzchnia obszarów o złej jakości powietrza jest mniejsza” – powiedział Deník.
Petra Macková Jurásková, rzecznik prasowy Huty Trzyniec, przypomniała, że w porównaniu z rokiem 2020 nastąpiło dalsze nieznaczne obniżenie emisji pyłów rok do roku, aż do nowego historycznego minimum w roku 2021.
Większość pozostałych zanieczyszczeń, takich jak tlenek węgla, dwutlenek węgla, tlenki azotu, tlenki siarki, niektóre metale i inne substancje, również odnotowała niewielki spadek rok do roku, co mniej więcej odpowiada spadkowi produkcji w stosunku do roku 2020, kiedy to wyłączaliśmy główne bloki metalurgiczne na planowane remonty i modernizacje – wyjaśniła rzeczniczka Huty Trzyniec.
Ewentualny wzrost lub spadek z roku na rok ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza nie jest spowodowany żadnym systemowym nieprzestrzeganiem obowiązujących limitów emisji, lecz jest wynikiem zmian w wielkości produkcji poszczególnych technologii produkcyjnych. Ten trend nie jest sytuacją niezgodną z prawem i jest dość powszechny także u innych emitentów, nie tylko w sektorze przemysłowym – powiedział Jiří Ovečka, rzecznik prasowy czeskiej Inspekcji Ochrony Środowiska.
Odnośnie pierwszego miejsca Huty Trzyniec w tabeli producentów dioksyn, rzecznik prasowy firmy zauważył, że występowanie dioksyn związane jest z charakterem produkcji przy przetwarzaniu rudy żelaza.
Ich pojawienie się w odpadach to pozytywna wiadomość i są one wynikiem ogromnych inwestycji w odpylanie w zakładach. Wychwytujemy rocznie tysiące ton pyłu, który w przeciwnym razie trafiłby do dróg oddechowych mieszkańców. Jest to wywożone i utylizowane, wraz ze wspomnianymi dioksynami, których obecność w tych odpadach jest więc uzależniona od wielkości produkcji każdego roku – wyjaśniła Jurásková.
Ministerstwo Środowiska: rankingi Arniki są niedokładne
Według danych z rejestru trucicieli i późniejszych analiz ekologów, Třinecké železárny jest odpowiedzialne za jedną trzecią substancji ograniczających zdolności reprodukcyjne, 20 procent emisji gazów cieplarnianych, jedną czwartą emisji powodujących kwaśne opady, prawie 39 procent emisji rtęci i 20 procent emisji pyłów.
Z tej listy jasno wynika, że třinecké železárny mają znaczący wpływ na lokalne powietrze i zdrowie, a także na środowisko – dodał ekolog Petrlík.
Ministerstwo Środowiska (MŚ) jednak nieznacznie kwestionuje uwagi ekologów lub je wyjaśnia.
Ranking Arnika to “niedokładna” lista źródeł, które w danym roku wypełniły obowiązki sprawozdawcze w ramach zintegrowanego rejestru. Do IRZ nie zaliczają się np. źródła rozproszone/obszarowe (czyli głównie ogrzewanie gospodarstw domowych), które w istotny sposób wpływają na jakość powietrza w Republice Czeskiej, czy też inne podmioty zanieczyszczające, które nie podlegają obowiązkowi zgłoszenia do rejestru IRZ. Dlatego mylące i błędne pod względem merytorycznym i metodologicznym jest wykorzystywanie tej bazy danych do poszukiwania trucicieli, którzy mają największy wpływ na zanieczyszczenie powietrza – powiedział Ondřej Charvát, rzecznik Ministerstwa Środowiska.
Na jakość powietrza duży wpływ mają lokalne ciepłownie
W tym kontekście Petra Macková Jurásková, rzecznik prasowy Huty Trzyniec, zwraca uwagę, że już udowodniono, że dzięki inwestycjom ekologicznym przemysł przyczynia się do zanieczyszczenia powietrza w znacznie mniejszym stopniu niż w przeszłości.
W całym kraju morawsko-śląskim najwięcej benzo(a)pirenu oraz cząstek pyłu PM10 i PM2,5 pochodzi z Polski, następnie z lokalnych ciepłowni i cząstek pyłu transportowego. Dane dostarczone i przetworzone przez ekspertów z Czeskiego Instytutu Hydrometeorologicznego (ČHMÚ) potwierdzają, że dzięki procesowi zazieleniania wpływ dużych zakładów przemysłowych jest znikomy, nie tylko w kontekście całego regionu, ale także w ich bezpośrednim otoczeniu – powiedziała Jurásková, nawiązując do opracowania Ministerstwa Środowiska zatytułowanego Identyfikacja źródeł zanieczyszczeń powietrza.
Słowa rzeczniczki huty Trinec znajdują potwierdzenie w danych Ministerstwa Środowiska. Powołują się na dane z programu poprawy jakości powietrza PZKO 2020, zgodnie z którym Ministerstwo Środowiska ocenia wpływ wszystkich źródeł zanieczyszczeń powietrza i stwierdzają, że funkcjonowanie Huty Trzyniec ma istotny lokalny wpływ na jakość powietrza w zakresie pyłu PM10, PM2,5 i benzo(a)pirenu.
Wpływ na jakość powietrza z tego źródła jest widoczny na poziomie aglomeracji ostrawskiej. Nie udowodniono jednak, że operację można uznać za mającą znaczenie ponadregionalne lub krajowe – powiedział Ondřej Charvát, rzecznik Ministerstwa Środowiska.
Mieszkańcy regionu mogą odnieść wrażenie, że urzędnicy ministerstwa uważają stan powietrza w Ostrawie i Trzyńcu za zupełnie nieproblematyczny. Tymczasem z map hydrometeorologicznych jasno wynika, że jedna z największych aglomeracji przemysłowych w Europie Środkowej od dawna jest obciążona złą jakością powietrza. Należy zaznaczyć, że jest to zasługa nie tylko przemysłu i ciepłowni, ale także emisji ze wspomnianych wcześniej lokalnych ciepłowni i transportu.
fot. Radek Luksza, Tomáš Januszek